MoveMen vs. Manosfeer - een terugblik
Op 19 juni 2025 organiseerde MoveMen - een samenwerking tussen vzw Zijn en RoSa vzw - de inspiratienamiddag MoveMen vs Manosfeer in deBuren: het Vlaams-Nederlandse huis voor cultuur en debat. Deze dag stond in het teken van het vieren van het vijfjarig bestaan van MoveMen.
We maakten van de gelegenheid gebruik om terug te blikken, maar ook kennis te delen en mensen samen te brengen om na te denken over een meer gendergelijke toekomst. De inspiratienamiddag belichtte dan ook het zorgwekkend opkomend fenomeen van de manosfeer: een (internationaal) fenomeen dat al even een opmars kent, maar extra publieke belangstelling kreeg door de Britse miniserie Adolescence.
“Wat is de manosfeer? Wat is de impact daarvan? Wat zijn de gevolgen daarvan? Samen zoeken we naar mogelijke antwoorden om jongens en mannen te ondersteunen om daar sterker tegenover te staan, om een ander antwoord te bieden” - Koen Dedoncker, MoveMen
De thematiek van de Manosfeer is duidelijk prangend: het evenement was in een mum van tijd volzet, vragen en reacties stroomden binnen en de filmploeg van timescapes kwam filmen voor hun nieuwe documentaire rond mannelijkheid. Het programma, met een inleiding over MoveMen door Ciska Hoet en Koen Dedoncker, een keynote van Ico Maly met als titel ‘Manosfeer en/als nieuwrechtse metapolitiek’ en een panelgesprek met vier experts bracht zo’n honderd geïnteresseerden samen.
We delen de inzichten van de inspiratiedag in de vorm van een verslag en podcast.
Tijdens de inspiratiedag werd de complexiteit van de manosfeer duidelijk. Kort samengevat is de manosfeer een breed netwerk aan online (micro) influencers, fora en platformen voor en door jongens en mannen met een gedeelde ‘masculiene mindset’ die strikte en reactionaire opvattingen rond (hyper)mannelijkheid en vrouwelijkheid promoten. De man wordt binnen dergelijke denkbeelden gezien als stoïcijns, sterk, een geboren leider, gedisciplineerd, hard, gewelddadig, viriel, met hoge testosteron levels en een focus op zelfverbetering,…. Ico Maly omschreef het in zijn keynote als ‘Hardheid als mannelijkheid’. Binnen de manosfeer worden ook radicale, vrouwonvriendelijke en antifeministische ideeën verspreid.
“Als we praten over de manosfeer, hebben we het in het publiek debat vaak over Andrew Tate. Het lijkt wel of het een community is van jongeren die zich verzamelen rond Andrew Tate. Ik denk dat we een complexere visie moeten hebben op de manosfeer.” - Ico Maly, Keynotespreker
Wat is de manosfeer?
“Kenmerkend is een antifeministisch gedachtegoed waarbij de ‘crisis van de man’ wordt gezien als een oorzaak of gevolg van de opmars van het feminisme (...) Terwijl de manosfeer de crisis van mannelijkheid en de bijbehorende psychologische problemen van jongens en mannen net creëert" - Ico Maly, Keynotespreker
De manosfeer kan je niet strikt ‘aflijnen’. Het is eerder een netwerk dat bestaat uit verschillende actoren, die een verschillende focus hebben en tips daarrond delen (bijvoorbeeld Finfluencers, Fitfluencers, Christfluencers,...), een ander publiek bespelen (bv. Jongeren of volwassenen; met gematigde of radicale ideeën; nationaal versus internationaal) en uit verschillende subcommunities bestaan (bijvoorbeeld Incels, Men Going Their Own Way, Pick Up Artists, …). Toch hebben ze een aantal cruciale raakvlakken: een gedeelde (gender)ideologie, het gebruik van memes, en een gemeenschappelijk taalregister en praktijken (bv. red/blue/black pill, alfa/bèta/sigma man; kracht- en gevechtstraining, NoFab/geen porno, …).
Sociale media en algoritmes dragen bij aan een succesvolle katalysator: de eerste aanraking met de manosfeer is vaak met meer gematigde content, die al snel toeleidt naar extreme boodschappen en profielen en zo bepaalde visies normaliseert. Iemand uit het publiek stelde dan ook de herkenbare vraag: "Vele jongens en mannen volgen wel één van deze influencers of kanalen: er zijn ook onschuldige dingen die gezegd worden, vanaf wanneer is het erg of problematisch?” Kortom: Waar trek je de grens? Daarop gaf Maly aan dat “die grens moeilijk te leggen is" en “Het probleem is dat heel veel content - zelfs de gematigde - een heel beperkt idee geeft over wat echte mannen zijn. En dat is zowel een probleem voor de mannen - heel veel zullen zich daar niet in herkennen en dus aan zelftwijfel doen - als dat het politieke beelden zijn over mannelijkheid en vrouwelijkheid.”
De link tussen Nieuw Rechts & de Manosfeer
Ico Maly wierp een licht op de link tussen de Manosfeer en Nieuw Rechts gedachtegoed. De gedeelde ideologie: een wereldbeeld met strikte man/vrouw opdeling, reactionaire genderrollen en heteroseksualiteit. Maly toont ook aan hoe verschillende rechtse politici - zoals Dries Van Langenhove, Thierry Baudet en JD Vance - influencers binnen de manosfeer volgen en bespelen, en hoe gedachtengoed binnen extreem rechts zoals anti-migratie, ‘anti-woke’ anti-LGBTQI+, nationalisme en traditionalisme ook binnen de manosfeer aanwezig zijn. Deze ideeën zijn niet nieuw, maar ze vinden wel een nieuwe weg en een groter en gerichter bereik via online media.
Aantrekkingskracht en toeleiding naar de manosfeer
“Jongeren voelen zich veroordeeld als ze aangetrokken worden door de manosfeer. Het is belangrijk dat we als volwassenen openstaan om te luisteren naar waarom de manosfeer precies aantrekkelijke ideeën en antwoorden biedt.” - Myriam Halimi, panellid
De manosfeer is aantrekkelijk om verschillende redenen: in een snel veranderende samenleving met heel wat uitdagingen - denk bv. COVID pandemie, economische crisis, onderwijskloof, de nasleep van #metoo, groeiende militarisering en mentale welzijnsproblemen - zijn er heel wat vragen en onzekerheden die de kop op steken. Daarnaast voelen meer en meer jongens en mannen zich alleen, sociaal geïsoleerd en/of aangevallen. Jongens die - vaak onschuldig - naar antwoorden en houvast zoeken, worden al snel via algoritmes toegeleid naar meer extreme stemmen. De manosfeer biedt hen eenvoudige antwoorden op complexe vragen en een (gelijkgezinde) online gemeenschap waarmee men zich verbonden voelt. Dit geeft volgens Wouter van Hooydonk een bepaald optimisme en agency.
“Jongens hebben een positief beeld van de manosfeer. Het gaat over fitness, structuur en gezondheid. Toch zijn de beelden heel individualistisch en eng gedefinieerd, en volkomen onhaalbaar voor velen. Dus hoewel de eerste kennismaking met de manosfeer positief en zelfs emanciperend kan zijn, zijn de verwachtingen op langere termijn belastend en onderdrukkend.”
Wouter Van Hooydonk, panellid
Deze eenvoudige antwoorden - zoals de strikte opvattingen over mannelijkheid - hebben volgens de sprekers namelijk een nefaste impact op jongens en mannen: ze creëren een keurslijf en een vernauwing van wie je kan zijn als jongen of man. Dat beperkte idee van man zijn is voor vele jongens en mannen niet realistisch.
“Ik zou niet graag opgroeien in een tijd waarin dat manbeeld het dominante manbeeld is. Want dat wil zeggen dat heel veel mannen ook buiten dat beeld vallen, wat de basis kan zijn voor psychologische problemen. Als er gesproken wordt over de crisis van de man en de mannelijkheid moeten we beseffen dat dit soort content mee die crisis maakt. Daar zie ik het gevaar.” - Ico Maly, Keynote spreker
MoveMen vs de Manosfeer
Ciska Hoet en Koen Dedoncker gaven in de inleiding toelichting over wie MoveMen is, wat MoveMen doet, waarom en hoe MoveMen werkt met jongens en mannen rond gendergelijkheid. Daarin zijn mannen zowel belangrijke bondgenoten als winnaars bij de gendergelijkheid en minder strikte opvattingen rond mannelijkheid. De voorbije jaren is er echter een opmerkelijke conservatieve draai: de jongere generatie is voor het eerst in de geschiedenis conservatiever dan hun ouders en de politieke kloof tussen jongeren - vooral in ideeën rond gendergelijkheid- neemt toe. Onderzoek toont dit aan, maar MoveMen merkt dit ook in de dagelijkse praktijk.
“We merken het zelf ook in het werk dat wij doen: de attitudes van jongeren - zelfs op die vijf jaar tijd - zien we enorm evolueren. We voelen het ook in de vele vragen van opvoeders, leerkrachten, jeugdwerkers, … die heel erg schrikken van uitspraken die jongeren vandaag doen. Ze willen weten hoe ze daarmee moeten omgaan. “ - Ciska Hoet en Koen Dedoncker, MoveMen
De algoritmes en verdienmodellen achter sociale media zorgen ervoor dat jongens door de manosfeer bewust getarget kunnen worden én dat de controversiële of extreme ideeën gepromoot worden omdat die meer views, clicks, likes en shares opleveren. Hoewel de focus tijdens de inspiratienamiddag vooral lag op (jonge) jongens, bleek uit de vragen van het publiek dat de bezorgdheid ook breder gaat en ook mannen in het algemeen betreft.
“Vragen waar jonge mannen mee zitten en waarmee zij in de manosfeer tuimelen of terechtkomen zijn heel normaal, vaak onschuldig of zelfs positief. Dat zijn vragen rond relaties, vaderschap, de zoektocht naar uitlaatkleppen, mentale gezondheid, er goed uit zien, succes willen. Dat hoeven geen verkeerde dingen te zijn, maar ze komen heel snel uit bij antwoorden waar wij veel vragen bij hebben. Traditionele mannelijkheid wordt voorgesteld als een eenvoudig en duidelijk antwoord daarop. (...) We zien veel influencers die gebruikmaken van de verwarring van mannen voor het eigen economisch of politiek gewin of voor clickbait.” - Ciska Hoet, MoveMen
Hoe omgaan met & weerstand bieden tegen de Manosfeer?
“Als MoveMen staan we voor positiviteit en verbindend werken. We willen niet met de vinger wijzen, maar ondersteunend zijn en op die manier proberen een positief antwoord bieden.” - Koen Dedoncker, MoveMen
Betrokkenheid
Verschillende sprekers wezen op het belang van betrokkenheid bij de vragen en bezorgdheden van jongens en mannen, omdat die vaak een eerste toeleiding zijn tot de manosfeer. Daarbij ging er ook veel aandacht naar een grotere betrokkenheid tonen bij de online wereld van jongeren: zowel het actief bevragen (wie volgen ze, wat zien ze, wat inspireert hen of baart hen zorgen?) als een minder strikt onderscheid te maken tussen de offline en online wereld van jongeren, omdat jongeren zelf deze niet zo strikt scheiden. Michiel van der Padt zegt dat we ook moeten inzetten op het bevragen, weerleggen of verduidelijken van incorrecte, onvolledige of ronduit schadelijke info om kennis van jongeren te vergroten over thema’s die populair zijn binnen de manosfeer.
“Bijna alle jongeren komen in contact met de manosfeer. We moeten hen begeleiden om de online wereld samen te ontdekken.” - Myriam Halimi, Panellid
Mediageletterdheid, genderwijsheid en gsm gebruik
Ook inzetten op vaardigheden en kennis is volgens de sprekers een belangrijke strategie. Inzetten op mediageletterdheid en reflectievaardigheden om kritischer om te gaan met sociale media platforms en influencers werd onderstreept. Ook het belang van inzetten op (kennis over) gendergelijkheid en feminisme werd aangehaald. Niet éénmalig, maar als een continu (leer)proces: door zowel leerkrachten, jeugdwerkers, ouders, burgers en in verschillende contexten gaande van 1-1 gesprekken, specifieke praatgroepen voor jongens en mannen (zoals Liminal organiseert), tot vormingen, workshops of kennisdeling (zoals onder andere MoveMen en Liminal doen).
“We moeten op een laagdrempelige manier in gesprek gaan met jongeren. Als we dit doen, zien we dat de ideeën rond gendergelijkheid wel leven bij jongens en mannen.” - Renée Pattyn, Panellid
Er werd ook gesproken over de zin en onzin van het al dan niet verbieden van gsm of sociale mediagebruik voor een bepaalde leeftijd of in een bepaalde context. De panelisten waren er niet eensgezind over, maar het werd wel duidelijk dat een genuanceerd gesprek zich aandringt dat rekening houdt met de voordelen, nadelen en risico’s van sociale mediagebruik, de contexten en regelgevend kader waarbinnen dit plaatsvindt, en dat de stem van jongeren daarin meegenomen wordt.
Nood aan een structurele analyse: neoliberale globalisering en de impact op jongens en mannen
Structurele analyse en (aantrekkelijke) alternatieven bieden
Keynotespreker Ico Maly benadrukt dat de manosfeer heel erg inzet op het idee van een ‘mindset’ die je kan aannemen, waardoor je een andere soort - lees: succesvolle - man kan worden. Het spreekt individuele mannen aan op hun verantwoordelijkheid voor succes (meritocratie) en geeft hen daartoe een stappenplan. Volgens Maly moet een tegenantwoord vertrekken van een structurele analyse die oog heeft voor de neoliberale globalisering die de arbeidsmarkt en economische situatie vandaag vormgeeft: zo worden onder andere manuele jobs steeds vaker geautomatiseerd, ligt de nadruk op individuele verantwoordelijkheid, is er meer druk op lonen, en is er een grote digitale cultuur waar jongeren nieuwe rolmodellen ontdekken, maar waar ook een verdienmodel achter zit. Maly wijst op het belang van een analyse en bewustwording rond hoe die structurele aspecten tot terechte bezorgdheden leiden, alsook het doorvoeren van structurele aanpassingen in de samenleving die jongens en mannen collectief helpen in plaats van hen individueel verantwoordelijk te maken.
(Aantrekkelijke) alternatieven
In het nadenken over alternatieven stoten we al meteen op heel wat drempels: jongeren zoeken naar eenvoudige antwoorden en een houvast. Daar slaagt de manosfeer in, maar die eenvoudige antwoorden heeft een feministisch alternatief (op dit moment) niet. Een structurele analyse geeft wel inzichten, maar deze complexiteit biedt individuen weinig houvast.
“De manosfeer is zo succesvol door de eenvoudige boodschappen. Maar tegenboodschappen heb ik niet - mijn antwoorden zijn niet zo aantrekkelijk - en die moeten we misschien wel hebben. (...) Mijn boodschap is te veel vanuit het deconstruerend perspectief. Jongeren hebben hier weinig aan, ze hebben behoefte aan duidelijkheid.” - Michiel van der Padt, Panellid
Daarnaast is het verdienmodel van sociale media eentje dat sensationele en ongenuanceerde boodschappen meer ruimte en verspreiding geeft. We mogen dan wel extra (willen) inzetten op sociale media, dat betekent nog niet dat onze boodschap ook hetzelfde bereik kent. Daarbij wordt er ook verwezen naar beperkingen in middelen om als sociale organisatie te investeren in digitaal (zichtbaar) aanwezig te zijn of er financiële inkomsten uit te halen, in tegenstelling tot influencers.
Toch zijn de sprekers het er over eens dat we ook wat kunnen leren van het succes en de aantrekkingskracht van de manosfeer. Belangrijke lessen die alvast getrokken werden;
Een betrokkenheid bij de problemen en bezorgdheden van jongens en mannen tonen;
Het inzetten op diverse voorbeelden van mannelijkheid in plaats van één rigide beeld van mannelijkheid, offline maar zeker ook online;
Het inzetten op verbondenheid en gemeenschapsvorming;
Het belang van online aanwezigheid en inzetten op digitale media strategieën (influencer tactieken, Search Engine Optimalization/Social Media Optimalisation activisme)
“We leven in een heel andere samenleving waarin we ook rolmodellen en informatie zoeken online. Ik denk dat het belangrijk is om daar online aanwezig zijn en dus inderdaad andere content geven waarbij ze op een andere manier naar zichzelf leren kijken en een breder beeld van mannelijkheid krijgen." - Ico Maly, Keynotespreker
Tot slot is het ook belangrijk om ook in te zetten op agency: Hoe kunnen jongens en mannen bijdragen aan (collectieve) oplossingen die genderrechtvaardigheid promoten? Een structurele analyse is belangrijk, maar kan ook zorgen voor verlamming. Daarom is het volgens de panelisten belangrijk om hen ook de ruimte te geven om bij te dragen aan een alternatief: hoe kunnen ze een positieve rol spelen in thema’s waar zij ook mee geconfronteerd worden, zoals bijvoorbeeld suïcidepreventie, geweldpreventie en het verhogen van mentaal welzijn van jongens en mannen?
We maakt ook een podcastopname van het event MoveMen vs. Manosfeer
MoveMen werkt ook de komende jaren rond de manosfeer. Er komt onder meer een toolkit rond de manosfeer/femosfeer en we gaan binnenkort ook met jongeren rond dit thema aan de slag. Volg MoveMen via movemen.be.
